W drodze do nauki czytania i pisania – ćwiczenia percepcji wzrokowej, słuchowej oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej
opracowała B. Jarzębowska
Czytanie i pisanie to umiejętności, które służą porozumiewaniu między ludźmi. Dzieci w przedszkolu bardzo często są zainteresowane ich nabywaniem, co świadczy o świadczy o dużych możliwościach poznawczych danego dziecka. Już najmłodsze dzieci interesują się książeczkami, literami i różnymi napisami. Starsze próbują łączyć litery w wyrazy i je czytać. Jeśli zauważymy zainteresowanie dziecka w tych czynnościach warto je wówczas wspierać, ale należy pamiętać, by nie oczekiwać zbyt wiele od dziecka i nie zmuszać go jeśli nie jest na to gotowy.
Na skuteczność nauki czytania i pisania wpływ ma wiele czynników, należą do nich m.in.:
– poprawna wymowa i odpowiedni zasób słownictwa,
– percepcja słuchowa i słuch fonematyczny, który umożliwia wyróżnianie poszczególnych głosek w słowach,
– percepcja wzrokowa, która pozwala na dostrzeganie różnic w wyglądzie liter, ułatwia ich zapamiętanie i rozpoznawanie,
– sprawne ręce i właściwy chwyt narzędzia pisarskiegosprawiają, że dziecko nie męczy się podczas pisania,
– koordynacja wzrokowo-ruchowa, aby dziecko sprawnie śledziło wzrokiem to co czyta i co pisze z zachowaniem kierunku od strony lewej do prawej
– zainteresowanie i chęci dziecka.
Aby ułatwić dziecku naukę czytania i pisania należy zachęcać dziecko do samodzielności już od najmłodszych lat i nie wyręczać go w czynnościach samoobsługowych jeśli nie ma takiej potrzeby. Warto zainteresować go książeczkami dla dzieci, czytać dziecku bajki i rozmawiać na ich temat z wykorzystaniem ilustracji do tych bajek.
Zabawy i ćwiczenia rozwijające percepcję słuchową
„Gdzie jest zegarek?” – dziecko szuka ukrytego zegarka, który dzwoni. Zamiast zegarka możemy wykorzystać inny przedmiot lub zabawkę wydającą jakiś dźwięk.
„Muzyczne echo” – wyklaskujemy lub wystukujemy dziecku jakiś rytm, który ma ono odtworzyć.
„Muzyczny pociąg” – wydajemy szereg dźwięków uderzając w różne przedmioty lub pocierając je np.: gniecenie gazety, folii itp.. dziecko ma za zadanie zapamiętać ich kolejność i właściwie odtworzyć. Zaczynamy od mniejszej ilości dźwięków przechodzimy do większej.
„Liczymy wyrazy” – liczenie wyrazów w zdaniu
„Poszukaj wyrazy” – wskazywanie wyrazów np.: na obrazkach zaczynających się lub kończących na podaną głoskę
„Dokończ wyraz”- kończenie wyrazu od podanej pierwszej sylaby lub głoski
Zabawy i ćwiczenia rozwijające percepcję wzrokową
„Znajdź różnice” – wyszukiwanie różnic na podobnych obrazkach,
„Odszukaj przedmiot ukryty na obrazku”
„Ułóż obrazek z puzzli”
„Co tu nie pasuje?”- wyszukiwanie elementów niepasujących do całości np. na obrazku lub na półce,
„Znajdź taki sam element” – wyszukiwanie w szeregu podobnych przedmiotów dwóch takich samych
Zabawy i ćwiczenia rozwijające sprawność manualną oraz koordynację wzrokowo-ruchową
– rysowanie patykiem po ziemi, piasku, rysowanie kredą po asfalcie
– kolorowanie, wycinanie, wydzieranie np. z gazet, formułowanie z drucików, kabelków czy włóczki, malowanie pędzlami różnej grubości,
– lepienie z gliny, plasteliny oraz różnych mas plastycznych np.: solnej, papierowej, slime, piasku itp.
– nawlekanie korali na nitkę, zapinanie guzików, sznurowanie butów, wiązanie na kokardkę
– zakręcanie i odkręcanie korków, nakrętek, śrubek
– rysowanie oburącz jednocześnie symetrycznych wzorów np.: serce, liść
– chodzenie po wyznaczonej linii , podwyższonej powierzchni lub zwężonym torze
– zabawy z piłkami różnej wielkości: rzuty i chwyty, żonglerka, turlanie, kozłowanie
– jazda na rowerku biegowym lub dwukołowym
– zabawy typu „klasy”
Źródła:
M. Roesler „Na drodze do nauki czytania i pisania”. Bliżej przedszkola. Grudzień 2011
www.ore.edu.pl E. Zielińska „O nauce czytania i przygotowaniu do pisania”
www.panimonia.pl „Nauka czytania i pisania w przedszkolu”
Zabawy i ćwiczenia ruchowe w profilaktyce wad postawy
Barbara Jarzębowska
Ćwiczenia mięśni grzbietu
Samolot
Dziecko leży na brzuchu z dłońmi pod brodą. Na hasło: Samolot leci, dziecko przenosi wyprostowane ręce w bok i unosi je jak najwyżej, unosząc jednocześnie głowę. W tym samym czasie nisko! unosi wyprostowane nogi. Pozycję wytrzymuje 3-6 s po czym wraca do pozycji wyjściowej – samolot ląduje.
Przeciwwskazania : brak
Lornetka
Dziecko leży na brzuchu z dłońmi pod brodą. Na hasło: Popatrz przez lornetkę – odrywa ręce od podłogi, przenosi dłonie do oczu tworząc „lornetkę” i obserwuje to co jest przed nim, nie może patrzeć na boki. Na hasło: Odpoczynek – wraca do pozycji wyjściowej.
Przeciwwskazania : brak
Kurki
Dziecko w klęku podpartym z dłońmi skierowanymi palcami do środka. Na hasło: Kurki dziobią ziarenka – dziecko ugina ręce w łokciach, stara się dotknąć nosem podłogi. po każdym „dziobnięciu” prostuje ręce i unosi wysoko głowę „połyka ziarenko”. Zabawę powtarzamy
Przeciwwskazania : brak
Wiatrak
Dziecko stoi w małym rozkroku. Na hasło: Wieje wiatr – wykonuje wyprostowanymi rękoma obszerne krążenia w tył. Na hasło: Wiatr ucichł – opuszczają ręce i utrzymują poprawną postawę. Zwracamy uwagę, by w trakcie ćwiczeń dziecko nie popełniało błędów: krążenie w przód, pogłębienie lordozy, brak pozycji skorygowanej.
Przeciwwskazania : brak
Zabawy i ćwiczenia na mięśnie brzucha, kończyn dolnych i pośladków
Rowerowa wycieczka
Dziecko leży na plecach z nogami ugiętymi trzymając palcami stóp szalik (łańcuch). ręce ułożone w „skrzydełka”. Na hasło: Jedziemy – unoszą nogi i zataczają stopami kółka, pedałują. Starają się, by im nie spadł łańcuch. Błędy w zabawie to: mało obszerne ruchy nóg, włożenie szalika między palce a nie trzymanie go palcami.
Przeciwwskazania : brak
Ślizgacze
Dziecko w siadzie na kocu posuwa się w przód lub w tył odpychając się pi etami z przodu i rękami z boku. Poślizg na kocu w leżeniu na plecach odpychając się całą stopą zgiętej prawej i lewej nogi na przemian lub jednocześnie obiema. Błędy: boczne skręty tułowia.
Przeciwwskazania : brak
Słonie
Dziecko z siadu klęcznego przechodzi do pozycji czworakowej z nogami wyprostowanymi i wysoko uniesionymi biodrami. w tej pozycji wolno poruszają się, wykonując równocześnie przeniesienie do przodu prawej nogi i prawej ręki , następnie lewej ręki i lewej nogi. Głowę lekko unosi i patrzy przed siebie.
ćwiczenia i zabawy przeciw płaskostopiu.
– chodzenie we wspięciu na palcach krokiem zwykłym i skrzyżnym,
– w staniu lub siedzeniu stopy blisko siebie, silne podkurczanie palców stóp i prostowanie na zmianę,
– chodzenie na boso po powierzchniach o zróżnicowanej powierzchni: łąka, plaża, „jeżykowa ścieżka” czyli ułożone drobne przedmioty na kocu,
– „Gąsienica” – dziecko przesuwa się do przodu podkurczając i prostując palce stóp, nie odrywając pięt od podłoża,
– „Kruk” – dziecko w przysiadzie chwyta rękami za nogi powyżej pięt i porusza się w tej pozycji ,
– chwytania palcami stóp różnych przedmiotów w siadzie lub w staniu i przenoszenie ich palcami stop w różne miejsce lub wkładanie do koszyka.
Źródło:
„Wychowanie fizyczne w przedszkolu”. K. Wlaźnik. JUKA 1999
„Zabawy i gry ruchowe w gimnastyce korekcyjnej”. S. Owczarek, M. Bondarowicz. WSiP 2002
___________________________________________________________________________
Dysleksja rozwojowa – co możemy zrobić – opracowała: Barbara Jarzębowska
Dysleksję rozwojową określa się jako specyficzne trudności w nauce czytania i pisania. Termin ten wywodzi się z języków greckiego i łacińskiego, w których przedrostek dys – oznacza brak czegoś, trudność, a czasownik lego znaczy „czytam”.
Z pojęciem dysleksji ściśle wiążą się terminy „ryzyko dysleksji” oraz „dzieci ryzyka dysleksji”. Oba te pojęcia stosuje i rozpowszechnia w Polsce prof. Marta Bogdanowicz. Według niej termin „ryzyko dysleksji” dotyczy młodszych dzieci, wykazujących zaburzenia w rozwoju psychoruchowym, które mogą wpłynąć na wystąpienie trudności w czytaniu i pisaniu. Termin ten stosuje się w odniesieniu do dzieci mających trudności w nauce pomimo inteligencji w normie, dobrze funkcjonujących narządów zmysłów, właściwej opieki wychowawczej i dydaktycznej w domu oraz szkole. U dzieci z dysleksją zazwyczaj stwierdza się zaburzenia percepcji wzrokowej, słuchowej oraz integracji percepcyjno-motorycznej.
M. Bogdanowicz wyróżnia następujące typy dysleksji:
- dysleksja typu wzrokowego, u której podłoża leżą zaburzenia percepcji i pamięci wzrokowej powiązane z zaburzeniami koordynacji wzrokowo-ruchowej i ruchowo–przestrzennej;
- dysleksja typu słuchowegouwarunkowana zaburzeniami percepcji i pamięci słuchowej dźwięków mowy, najczęściej powiązana z zaburzeniami funkcji językowych;
- dysleksja integracyjna, kiedy to poszczególne funkcje nie wykazują zakłóceń, natomiast zaburzona jest koordynacja, czyli występują zaburzenia integracji percepcyjno-motorycznej;
- dysleksja typu mieszanego, gdy występują jednocześnie zaburzenia w percepcji i pamięci słuchowej, pamięci i percepcji wzrokowej, wyobraźni przestrzennej;
- dysleksja wizualna, gdy występuje nieład tzw. nieporządek
W dysleksji mogą wystąpić zaburzenia uwagi, koncentracji, mowy i pamięci. Jej przyczyn dopatruje się w zakłóceniach pracy ośrodkowego układu nerwowego oraz w uwarunkowaniach genetycznych.
Odmiany dysleksji:
- dysleksja– termin stosowany do specyficznych trudności w czytaniu;
- dysortografia– specyficzne trudności w pisaniu, popełnianie różnego typu błędów, w tym ortograficznych, mimo znajomości zasad poprawnej pisowni;
- dysgrafia– zniekształcona grafika pisma – brzydkie, niekaligraficzne pismo;
- dyskalkulia– specyficzne trudności w rozwiązywaniu najprostszych nawet zadań matematycznych, np. trudności w dodawaniu czy mnożeniu;
- dysfonia–niewyraźne i ciche mówienie – wada bardzo rzadko stwierdzana.
Przykładowy zestaw ćwiczeń doskonalących percepcję słuchową
Zabawy i ćwiczenia rozwijające spostrzegawczość słuchową
– rozpoznawanie dźwięków z otoczenia, zagadki dźwiękowe
– rozpoznawanie dźwięków z płyt CD, np.: dźwięki pojazdów, odgłosy zwierząt,
– rozpoznawanie tonów niskich, wysokich, cichych, głośnych,
– naśladowanie dźwięków z otoczenia, tonu i barwy znanych osób,
– zabawy w rymy, np.: odtwarzanie usłyszanego rymu poprzez wystukiwanie, wyklaskiwanie, odgadywanie usłyszanego rytmu i wyszukiwanie go w zestawie rytmów.
Zabawy i ćwiczenia rozwijające słuch fonematyczny
Ćwiczenia analizy słuchowej
– wyodrębnianie słów w zdaniach: dziecko liczy wyrazy, może np. układać tyle klocków ile słyszy wyrazów w zdaniu,
– podział wyrazów na sylaby, dziecko może też liczyć ilość sylab w wyrazie, wyklaskiwać je,
– kończenie i zaczynanie wyrazów dwusylabowych,
Ćwiczenia syntezy słuchowej
– rozmowy na temat ilustracji, uogólnianie treści poprzez nadawanie tytułów,
– budowanie wyrazów z sylab – wolne wymawianie sylab przez osobę dorosłą, dziecko powtarza to co usłyszało,
– budowanie wyrazów z głosek,
Zabawy i ćwiczenia rozwijające percepcję wzrokową
– gra memory, domino obrazkowe
– układanie tangramu, puzzli,
– wyszukiwanie elementów na obrazkach, różnic na obrazkach
Zabawy i ćwiczenia usprawniające funkcje percepcyjno-motoryczne
– czynności samoobsługowe: zakładanie ubrań, wiązanie sznurówek, zasuwanie suwaków,
– odkręcanie i zakręcanie nakrętek, śrubek,
– cięcie nożyczkami
– przewlekanie sznurków, tasiemek przez otworki,
– darcie papieru, ugniatanie mas plastycznych,
– chodzenie po wyznaczonej linii, pokonywanie toru przeszkód
___________________________________________________________________________
Elongacja
Proste plecy – rola ćwiczeń elongacyjnych.
Jedną z częściej występujących wad postawy u dzieci jest skolioza.Jest to tzw. boczne skrzywienie kręgosłupa a przyczyny jej powstawania nie zawsze są określone.
Uważa się ją za schorzenie ogólnoustrojowe, gdyż powoduje niekorzystne zmiany nie tylko w układzie ruchowych , ale też w układzie krążeniowo-oddechowym oraz w funkcjonowaniu narządów wewnętrznych, zakłócając ich sprawność i wydolność.
Ważnym sposobem zapobiegania skoliozie oraz walczenia z nią są odpowiednio wykonywane ćwiczenia, do których zalicza się m.in. ćwiczenia elongacyjne. Ich rolą jestwydłużenie kręgosłupa w osi długiej poprzez pobudzenie jego mięśni krótkich. Ćwiczenia te pozwalają maksymalnie rozciągnąć nadmiernie przykurczone mięśnie tułowia, co wpływa na zmniejszenie krzywizn kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej jak i strzałkowej. Jest to bezpieczna forma ćwiczeń, dzięki której można skorygować skrzywienia kręgosłupa niezależnie od ich lokalizacji i kierunku. Elongacja może mieć postać ćwiczeń biernych (zwisy) oraz czynnych (wyciąganie się, rośnięcie). Wykonując je należy pamiętać że ćwiczenia czynne powinny dominować nad biernymi.
Przykłady ćwiczeń elongacyjnych dla dzieci:
- „Posągi” – nauka pozycji skorygowanej (prawidłowej postawy)
pozycja w leżeniu– od niej rozpoczynamy; należy zwrócić na elongację kręgosłupa, pokrywanie się pionu z linią środkową ciała (bródka, wcięcie mostka, wyrostek mieczykowaty, pępek, środek spojenia łonowego, równa odległość między kłykciami przyśrodkowymi i kostkami przyśrodkowymi).
pozycja w staniu– przy ścianie (stajemy przy ścianie, dotykając głową, plecami, pośladkami i nogami ściany. Staramy się maksymalnie wyprostować i nie odrywać ciała), przed lustrem z kontrolą wzroku i z zamkniętymi oczami z wykorzystaniem czucia głębokiego (równe ustawienie barków, łopatek i trójkątów tali).
- Zabawy elongacyjne
„Dotknij mojej ręki”.Dziecko stara się dotknąć ręki dorosłego ustawionej na takiej wysokości, aby dziecko, wyciągając się w górę na palcach, mogło oburącz dotknąć ręki.
„Pływanie strzałką”.Leżenie na brzuchu, nogi wyprostowane i złączone, ręce wyciągnięte przed siebie. Na hasło „Płyniemy strzałką” dziecko unosi ręce i głowę nad podłogę, a nogami wykonuje nożyce pionowe nisko nad podłogą. Maksymalnie wyciąga ręce w przód i nie wstrzymuje oddechu.
„Start rakiety”.Dziecko siada skrzyżnie, ręce ułożone w „skrzydełka”. Dorosły odlicza 3,2,1 START – dziecko energicznie prostuje ręce i wyciąga je w górę, wytrzymuje chwilę i wraca do pozycji wyjściowej.
„Kwiatek rośnie”. Dziecko siedząc w siadzie skrzyżnym na hasło kwiatek rośnie powoli prostuje tułów i wyciąga ręce jak najwyżej w górę. Na hasło kwiatek więdnie powoli wraca do pozycji wyjściowej.
- Pływanie
Pływanie jest dyscypliną sportu, którą może uprawiać każdy, niezależnie od wieku. Pełni ono ważną rolę w kształtowaniu prawidłowej postawy u dzieci. W pływaniu korekcyjnym wykorzystuje się m.in. odpowiednie techniki pływackie (styl klasyczny i grzbietowy) oraz ćw. elongacyjne (poślizgi na wodzie wykonywane na piersiach lub grzbiecie, w których ramiona są maksymalnie wyciągnięte w przód za głową, nogi mogą wykonywać ruchy wahadłowe).
- Utrwalenie nawyku poprawnej postawy
Dziecku należy przypominać o konieczności korekcji postawy w różnych sytuacjach codziennych, co pomoże doprowadzić do automatyzacji odruchu prawidłowej postawy.
Opracowała :Barbara Jarzębowska